روستای قهی
روستای قهی در بخش جلگه از توابع شهرستان اصفهان واقع شده است. این روستا در ۷ کیلومتری غرب شهر هرند، مرکز بخش جلگه واقع شده است. این روستا در منطقه‌ای جلگه‌ای قرار دارد به‌طوری که در 40 کیلومتری شمال آن پراکندگی‌های زاگرس و در 37 کیلومتری شرق آن کویر گاوخونی و شهر تاریخی ورزنه قرار دارد.
آب انبارها – روستای قهی:
روستای قهی دو آب انبار دارد: “آب انبار خان” یا “آب انبار کدخدا” یا “آب انبار محله پایین” مربوط به دوره ناصرالدین شاه واقع در بخش غربی روستا با پوشش گنبدی به قطر 11 متر ودارای 4 بادگیر 8 وجهه به ارتفاع 10 متر. دیگر آب انبار “حاج مختار “یا “آب انبار محله بالا” که از “آب انبار خان” قدیمی‌تر و مربوط به دوره فتحعلی شاه است و تقریباً در شمال مرکزی جای دارد. قطرگنبد آن 14 متر و چهار بادگیر تک دهانه با ته رنگ مستطیل به ارتفاع 7 متر را دارا است. در بالا سردر ورودی آب انبار بالا خانه‌ای ساخته شده برای استراحت افرادی که باید منتظر می‌ماندن تا نوبت آب آن‌ها فرا برسد. که این نوع معماری منحصر به فرد است.
آسیاها- روستای قهی:
بیش از 17 آسیا در روستا نشان‌دهنده رونق کشاورزی در 60 سال پیش می‌دهد. این آسیاها به‌صورت مستقل و یا یک فضایی از خانه را به خود اختصاص می‌داده که البته دری به بیرون خانه داشته که آن را عمومی می‌کرده است. غالباً نیروی گرداننده سنگ آسیا، حیوانات (گاو، اسب و قاطر) بودند. آسیاها به علت حرکت حیوانات دارای فضای زیادی بود. این عامل باعث به وجود آمدن گنبدهای یک پارچه در آسیاب‌ها شده است. گوشه سازی گنبد آسیاها غالباً یا اسکنج (قرارگیری دو تاسه در کنار هم) و یا فیلپوش است. جنس مصالح در ساخت آسیاها نیز از خشت بوده است. تمام آسیاها متروک شده و از بین این تعداد آسیاب تنها 2 آسیا دارای تجهیزات آرد کردن (سنگ آسیاب، اهرم‌های نگهدارنده و…) می‌باشند. در روستا 2 آسیاب که با نیروی آب قنات کار می‌کرده‌اند وجود داشته که اکنون آثاری از آسیاب خان آباد همچنان باقی است.
بازارچه‌ها- روستای قهی:
در روستا قهی حدود 5 بازارچه کوچک به نام‌های بازارچه غلامرضا (آقا محمد)، بازارچه میرزا موسی (ابوالقاسم خان)، بازارچه حاج آقا سید محمد در محله پایین و بازارچه حسن مختار و بازارچه حاج ابراهیم در محله بالا وجود دارد. این بازارها با پوشش طاق و تویزه ساخته شده که طاق آن از نوع کلمبو هست. در این بازارچه‌ها دکان‌های قصابی، نانوایی و خواربار فروشی و … کار می‌کردند و هم اکنون تنها بازارچه غلامرضا دایر است.
بناهای مذهبی – روستای قهی:
مردم قهی مراسم مذهبی را ارج می‌نهند و به همین دلیل در روستا 6 حسینیه موجود هست که فقط 2 تا از آن‌ها قدیمی هستند (تکیه بالا و پایین) که هر دو بازسازی شده‌اند و 12 مسجد که تنها یکی کاملاً بازسازی شده است. در میان مساجد روستا مسجد جامع آن گوهری است که ماکسیم سیرو در کتاب “تطور مساجد روستایی در اصفهان” چنین می‌آورد که این بنا در اصل یک چهار طاقی اولیه ساسانی بوده که گوشه سازی آن فیلپوش است. در دوره‌های بعد (اسلامی) ضلع جنوبی آن بسته شده و در آن محرابی تعبیه شده و کاربری آن به مسجد مبدل می‌شود. در قرن دوم و سوم هجری به پیروی از مساجد عربی یک حیاط به آن اضافه می‌شود. در قرن 11 هجری با ساخت ایوان بزرگ در سمت حیاط و دو شبستان از پوشاندن حیاط خلوت‌های کنار مقصوره این مجموعه کامل‌تر می‌شود.
این مسجد دارای شبستان ستون داری است که در ضلع شمالی حیاط هست و نسبت به صحن مسجد در سطح پایین‌تری قرار دارد و بیشتر در فصل تابستان از آن استفاده می‌شود. نمای مسجد با آجر خفته راسته پوشیده شده که از الحاقات بعدی است. طرح گسترش مسجد جامع توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان و با تکمیل پایگاه و نیز نظارت مشترک آن دو بخش، با پیروی کامل از هندسه و شیوه معماری مسجد و به دست توانمند حاج استاد غلام مؤمنی انجام گرفته است. دو زیارتگاه روستا، یکی امامزاده عبدالواحد، فرزند امام موسی بن جعفر و دیگری مقبره پیر شمس الدین در دو کیلومتری روستا در مزرعه‌ای بنام باغ ول، منسوب به شخص عارفی، که تاریخی در آن بچشم نمی‌خورد.
حمام قهی- روستای قهی:
این حمام که به ” حمام حاج آخوند ” معروف است، در سال 1312 هجری در زمان ناصرالدین شاه قاجار بنا گردید. حمام دارای فضای گرمخانه و سربینه با ته رنگ هشت ضلعی و مربع با پوشش طاق و چشمه است. دو گرم خانه و خزینه حمام در اندازه‌های کوچک و بزرگ برای زنان و مردان با ورودی جداگانه پیش بینی شده و فضاهای جانبی در اطراف بخش‌های اصلی جای گرفته‌اند. در سال 1352 با اعمال طرح وزارت بهداشت بنا دچار الحاقات و تغییراتی شد.
خانه‌های روستا- روستای قهی:
خانه‌های روستا به 2 گونه تقسیم می‌شوند: خانه‌های اربابی و خانه‌های معمولی. اندرونی (بجزء بالا خانه حاج حسن قرهی) و نمای بیرونی آن‌ها دیوارهای بلند کاهگلی است که گاه روزنه‌های زیبای مشبک آجری یا خشتی در آن‌ها دیده می‌شود. خانه‌های اربابی بزرگ، زیبا و باشکوه در این روستا، گذشته از خانه خان‌ها، به دلیل وجود خانواده‌هایی کهصاحبان کاروان‌های بزرگ شتر بودن زیاد دیده می‌شود. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به خانه ابالقاسم خان (رزمجو)، ابو تراب خان (حاج داراب)، خانه حاج آخوند (تقوی)، خانه علیرضا قرهی، خانه حاج امین الله قرهی، بالا خانه حاج حسن قرهی، خانه لقمان و … اشاره کرد.
جالب آنکه این استقلال اقتصادی باعث شده، برخی از این خانواده‌ها تا حدی فارغ از حمایت از خوانین، بناهای خود را از نظر بزرگی، زیبایی و از همه مهم‌تر از نظر دفاعی، به‌طور مستقل برپا سازند. از این رو گرداگرد روستا مواضع دفاعی (خندق، برج و بارو و…) وجود ندارد و معماری بناهای اربابی، به‌صورت قلعه‌ای، گاه دارای برج، با دیوارهای بلند و سطح صاف و یک دست که ناودان‌های کشیده به‌طور متناوب آب را از بام بناها به سطح گذرها هدایت می‌کنند، دیده می‌شود. در بعضی بناها لبه دیوار را، کنگره‌ای می‌ساختند که حالت قلعه را در بنا بیشتر تداعی می‌نماید.
شترخان‌ها، شترداری و اقتصاد روستا – روستای قهی:
شهرت قهی مربوط به دوران شترداری آن است. محل نگهداری شترها با ورودی زیبا و بزرگ (متناسب با ابعاد شتر و بار آن)، شامل بهاربند (بخش روباز یا همان حیاط) و شترخان؛ بنایی با پوشش طاق و چشمه هست، اندازه این فضا به تعداد شترها بستگی دارد. البته در اصطلاح عامیانه به کل فضا، شترخان می‌گویند. شترخان‌ها به دو صورت مستقل، یا متصل به خانه و یا بخشی از ساخته‌های اطراف حیاط خانه را در اندازه کوچک شکل می‌داده است. نزدیک به ده هزار نفر شتر و بیش از 30 شترخان بزرگ (با ظرفیت 8 تا 100 شتر) غالباً در محیط روستا و 70 شترخان کوچک (با ظرفیت حداکثر 8 شتر) به مساحت حدود 150000 متر مربع وجود داشته که حدود 22 درصد از فضای روستا را به خود اختصاص می‌داده است.
این نشان دیگری است از آنکه قهی قطب مهم شترداری در مرکز ایران بوده است. اکنون حدود نیمی از این شترخان‌ها به شکل سالم، تغییر کاربری یافته و یا نیمه مخروبه باقی مانده است.؛ اقتصاد روستا بر پایه حمل کالا و کاروانداری استوار بوده و کشاورزی از رونق چندانی برخوردار نبوده و در حد برآوردن خوراک شترها (کاه، پنبه دانه) و همچنین بخشی از نیاز مردم (پنبه، جو و گندم) بوده است.
صنایع دستی – روستای قهی:
صنایع دستی نیز با توجه به توانایی خرید و واردات زیاد روستاییان که حاصل کاروانداری بوده، چندان متنوع و توسعه یافته نیست و مهم‌ترین آن‌ها بافت گلیم پنبه‌ای و پارچه کرباسی (متکی بر تولید پنبه که خوراک شتر نیز بوده) و فخاری (سفالگری) بوده است.
این روند با جانشینی خودرو به‌جای شتر، حدود 60 سال پیش و به‌تدریج طی یک الی دو دهه تغییر یافت و باعث مرگ ناگهانی روستا و متروک شدن آن به مرور زمان گشت و اقتصاد روستا از رونق انداخت. بیشتر روستائیان به تهران و کمی نیز به اصفهان مهاجرت کردند. آن‌ها غالباً به کارهای ساختمانی مشغول شدند. به‌طوری که امروزه از عمده‌ترین فروشندگان مصالح ساختمانی هستند.
کشاورزی – روستای قهی:
کشاورزی نیز با کم آبی حاصل از بی‌توجهی به قنات‌ها و کاهش بارندگی، روز به‌روز کمرنگ‌تر شد. شروع خط راه آهن ذوب آهن اصفهان- سرچشمه تعداد زیادی از روستاییان را تا چند سال پیش که سیستم‌های مدرن جایگزین نیروی انسانی شود را، به کار در راه آهن مشغول نمود. در حال حاضر محصولاتی همچون؛ گندم، جو، پنبه، چغندر، شلغم،پیاز، شوید، … نگهداری گوسفند و بز که تا نیم قرن گذشته حدود ده هزار رأس را شامل می‌شده، امروزه به 400 رأس رسیده است. نگهداری محدود طیور در خانه‌ها تا امروز ادامه دارد.
قلعه‌ها- روستای قهی:
2 قلعه که قدمت زیادی دارند و جزء بناهای شاخص روستا هستند: قلعه شیخ شامل 15 خانه و قلعه آتشگاه داری 7 خانه بوده این 7 خانه توسط دیوار بلند و 7 برج خشتی به ارتفاع 7 متر احاطه شده است. این دو قلعه یکی در غرب روستا و دیگری (قلعه آتشگاه) در منتهی الیِ غربی روستا قرار دارد و محل اولیه اسکان شیخ محقق ملای سبزواری که در دوره صفوی از خراسان به این روستا کوچانده شده بودند هست.
[woodmart_blog items_per_page=”99″ blog_design=”masonry” taxonomies=”15″ parts_title=”1″ parts_meta=”1″ parts_text=”1″ parts_btn=”1″ lazy_loading=”no” img_size=”full” blog_columns=”2″]
