موقعیت جغرافیایی بخش بن رود از توابع شهرستان اصفهان:
بخش بن رود در سال ۱۳۷۳ به مرکز شهر ورزنه افتتاح گردید که در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقعشده است. از شمال به شهرستان نائین و بخش کوهپایه، از جنوب به بخش جرقویه علیا، از غرب به بخش جلگه و جرقویه سفلی و از شرق به استان یزد محدود میشود.
وسعت بخش ۲۲۳۹ کیلومترمربع و ۴/۱۳ درصد مساحت شهرستان اصفهان را به خود اختصاص داده است. بخش بن رود دارای دو دهستان به نام رودشت شرقی و گاوخونی و یک شهر به نام ورزنه و جمعیتی بالغبر ۲۴۹۲۹ نفربر طبق آمار مدیریت و برنامهریزی استان سال ۱۳۸۱ دارد. این بخش که قطب کشاورزی شرق شهرستان اصفهان میباشد و کل زمینهای قابلکشت منطقه به بیش از ۲۵۰۰۰ هکتار میرسد که به دلیل محدودیت آب فقط حدود ۱۸۰۰۰ هکتار آن سالانه به زیر کشت میرود.
شغل دیگر اهالی دامداری است بهطوریکه ۹۵ در صد به این دو شغل، کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و سالانه علاوه بر مصرف خود یک سوم غلات شهرستان اصفهان را تأمین مینمایند، شغل ۹۸ درصد زنان این منطقه صنایعدستی (فرش دستباف معروف به فرش نائین) است که سالانه ۲۵۰۰۰ مترمربع فرش دستباف از نوع مرغوب بافته میشود.
راهآهن سرا سری از ۱۸ کیلومتری شهر ورزنه عبور میکند. این منطقه دارای آثار تاریخی و فرهنگی متعددی است. ازجمله میتوان به مسجد جامع ورزنه، رباط شاهعباسی، قلعه دیزی، پل قدیمی ورزنه، ارگ قورتان، قلعه خرگوشی، مسجد جامع فارفان، پل تاریخی فارفان و … اشاره کرد. طبق شواهد آثار موجود بنای اولیه مسجد جامع در شهر ورزنه بر ویرانههای آتشکده زرتشتیان بناشده است. عبور بیش از ۶۰ کیلومتر رودخانه زایندهرود در این بخش و نهایتاً قرار گرفتن تالاب بینالمللی گاوخونی در ۲۵ کیلومتر ورزنه و وجود تپههای ماسهای (شهر سبا) در ۵ کیلومتری ورزنه و نیز پوشش چادر سفید زنان ورزنه که در نوع خود منحصربهفرد است را میتوان از جاذبههای گردشگری این منطقه ذکر کرد. از کوههای معروف این منطقه میتوان به سیاه کوه به ارتفاع ۲۲۲۴ متر در کنار تالاب گاوخونی و کوه ملعدوم با ارتفاع ۱۹۰۴ متر از سطح دریا در شمال شهر ورزنه و جنوب روستای تودشک قرار دارند. کوه سیاه با ارتفاع ۱۷۴۰ متر در قسمت جنوب شرقی ورزنه در شرق مزرعه شاخ کنار واقع است.
توپوگرافی منطقه:
مناطق شرقی اصفهان را زمینهای جلگهای و دشتهای کم شیب تشکیل میدهد و ارتفاعات قابلتوجهی که در جهات دیگر اصفهان به چشم میخورد در این منطقه مشاهده نمیگردد. شیب منطقه از شمال به جنوب حدود ۴ در ۱۰۰۰ و از غرب به شرق به میزان ۲ در ۱۰۰۰ میباشد. حواشی گاوخونی بخصوص در قسمت جنوب دارای تپههای شنی متحرک و ثابتی است که دارای پوشش گیاهی نیز میباشد ارتفاع متوسط تپهها به ۱۵۰ متر میرسد. در نزدیکترین تپههای شنی به شهر ورزنه آثار یک آبادی قدیمی وجود دارد که براثر پیش روی شنهای روان در زیر شن مدفونشده است و ساکنین ورزنه آن را « شهر سبا » مینامند. شهر ورزنه نسبتاً مسطح است و شیب شهر از غرب به شرق به میزان ۲ در ۱۰۰۰ و از شمال به سمت رودخانه ۸ در ۱۰۰۰ میباشد.
شهر ورزنه:
شهر ورزنه مرکز بخش بن رود در فاصله ۱۰۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و انتهای مسیر اصفهان – گاوخونی واقع میباشد. طول جغرافیایی در این شهر ۵۲ درجه و ۳۹ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۵/۲۵ دقیقه شمالی میباشد. ارتفاع از سطح دریا در این شهر ۱۴۷۵ متر میباشد. قرارگرفته و محدود است از شمال به راهآهن سرا سری، از جنوب به ارضی مزروعی ورزنه، از شرق به اراضی مزروعی و تالاب گاوخونی و از غرب به روستاهای اشکهران و بزم و قلعه امام. این شهر در منطقه خشک و کویری واقعشده است و کمبود منابع آبی همراه با پایین بودن نزولات جوی و تبخیر زیاد این شهر را ازنظر تأمین آب آشامیدنی با مشکل جدی مواجه کرده است. در همین راستا آبانبار مهمترین فضای خدماتی محل بوده است. در این منطقه آب بیشتر قناتها شور بوده و غیرقابل شرب میباشد.
به همین جهت اکثراً در هنگام بارندگی مخزن آب انبارها را پر میکردهاند و در طول سال مورد استفاده قرار میدادند. نیاز تقریباً یکسان همه مردم شهرها درگذشته به آبانبار موجب شده بود که آنها به صورت تقریباً متعادل در سطح شهر و روستاها توزیع شوند؛ و کمابیش همه مردم دسترسی نسبتاً سادهای به آنها داشته باشند. آبانبار حاج میرزا نمونهای از این آبانبار هاست. شهر ورزنه به شکل دایره بوده و گسترش بهسوی شمال دارد و خندقی گرداگرد بافت قدیم آن را فراگرفته بوده که بعد از انقلاب روی آن را پوشانده و بهعنوان خیابان استفاده میشود. رودخانه زایندهرود از شمال شهر عبور کرده و یک قسمت نوساز در طرف شمال رودخانه بعد از سال ۱۳۵۸ شکلگرفته است که شهرک امام جعفر صادق (ع) نام دارد. بر اساس اطلاعات و آمار زمینلرزهای مهم که در طول قرون اخیر در اطراف رخداده بیشتر در غرب و جنوب غربی اصفهان گسترش داشتهاند. برسی آثار باستانی استان اصفهان نشان میدهد که این شهر برای مدتی بیش از ۶۰۰ سال بیلرزه یا کم لرزه بوده است.