نوعی از پارچههای دستباف ایرانی است که دو نوع تابستانی و زمستانی را شامل میشود.
عبای تابستانی که تولید آن بیشتر در بهبهان، کوهپایهی اصفهان و بوشهر رواج دارد با تاروپود نخ پنبهای که به رنگ مشکی یا قهوهای درآمده است، بافته میشود. عبای زمستانی که محمدیهی نائین مهمترین مرکز بافت آن است، با بهرهگیری از کرک شتر به عنوان تاروپود تولید میشود. عبا توسط دستگاههای سادهی بافندگی به عرض ۷۵ تا ۹۰ سانتیمتر و طول ۶ متر بافته میشود و کاملاً بدون نقش و طرح بوده و قطعات آن با دوخت سادهای به هم دوخته میشود.
مراکز تولید عبا بافی: نائین، به شهر، خوزستان، مشهد
نائین:
عبا بافی از صنایعدستی قدیمی رایج در شهرستان نائین است. عباهای این شهرستان در رنگهای سرخ و خرمایی با استفاده از پشم و کرک بافته میشوند. بیشتر کارگاههای عبا بافی نائین در محله محمدیه قرار دارند. در دهه ۱۳۵۰، سالیانه تا پنج هزار عدد عبا از این شهرستان صادر میشده است. در بخش محمدیه سردابهای عبا بافی متعددی با استفاده از فن کَند ساختهشده است که در هر یک از آنها معمولاً ۸ تا ۱۰ نفر مشغول بکار بودهاند و در حال حاضر ۱ تا ۲ نفر میباشند.
جنس عبای نائین از کرک شتر و یا پشم گوسفند است و طول هر طاقه عبا ۶ متر و وزن آن ۵/۲ کیلوگرم میباشد. دستگاههای عبا بافی از جنس چوب و نی میباشد و شامل اجزایی مانند نوردهای در عقب و جلو دستگاه دفتین و شانه در وسط و دو پدال برای باز کردن بین تارها و… میباشد.
از مشهورترین عبا بافان این منطقه به علی آقا (علی بیگی) و جوانترین عبا باف این منطقه به علی مدنیان محمدی اشاره کرد. عبا بعد از بافته شدن از دستگاه جداشده و در دستگاه دیگری که فقط شامل دو نورد عقب و جلو میباشد پرداخت و اتوکشی شده و سپس برای دوخت آماده میگردد. این عباها همواره به کشورهای عربی حاشیهٔ خلیجفارس صادر گردیده و به مرغوبیت مشهور بوده است
الیاف مورداستفاده در عبا بافی:
پشم اعم از پشم گوسفند یا شتر مادهی اصلی تهیهی عباست. درگذشتهای نه چنان دور پشم بهعنوان تار نیز در بافت عبا به کار میرفته است اما امروزه برای چلهکشی عبا از نخهای پنبهای شمار ۲/۳۲ و ۲/۲۵ که توسط کارخانههای ریسندگی تولید میشود. علاوه بر داشتن ضخامت یکنواخت، چلهکشی آن نیز سهلتر انجام میگیرد، استفاده میشود.
اینکه از چه زمانی نخ پنبهای جایگزین کرک در تار عبا شد نامشخص است. ولی تا آنجا که حافظهی بافندگان حاضر یاری میکند، حدود ۵۰ سال پیش هم نخ چله مانند حالا از بازار اصفهان خریداری میشده است. استفاده از پشم گوسفند بنا به عللی از قبیل سهلالحصول بودن، قابلیت بافت سریعتر، تمیزتر و ارزانتر بودن بر پشم شتر رجحان یافته است ولی کیفیت و مرغوبیت عبای بافتهشده از پشم تشر بهمراتب بیشتر است.
در بافت هر عبا سه کیلو پشم مصرف میشود و به علاوه به علت ظرافت الیاف، بافت آن وقت بیشتری (تا سه برابر وقتیکه صرف بافتن عبایی با پشم گوسفند میشود) میگیرد. همچنین موچینی و پرداخت آن مستلزم صرف وقت بیشتری است که مجموعهی این عوامل باعث میگردد که بافندگان، استفاده از کرک شتر را مقرونبهصرفه ندانسته و از آن پرهیز نمایند.
کوهپایه اصفهان نیز یکی از مراکز بافت پارچه عبا در کشور میباشد که سابقه طولانی در این صنعت دارد و هماکنون ۳ نفره در این حرفه مشغول فعالیت میباشند
