واقع در جنوب شرق شهرستان اصفهان، از شمال به بخش جلگه، از مشرق به بخش خِضرآباد (در شهرستان یزد)، از جنوب به بخش مرکزی شهرستان آباده و از مغرب به بخش جرقویه سفلا محدود می شود و مشتمل است بر دو دهستان (جرقویه علیا و رامشه) شانزده آبادی (عمدتاً در دشت) و یک شهر به نام حَسن آباد که مرکز بخش است.
باتلاق گاوخونی در جنوب شرقی بخش جرقویه علیا قرار دارد. کوه های مهم آن که که در حاشیه غربی باتلاق گاوخونی واقع است (جعفری، ج ۱، ص ۱۸۷ ـ ۱۸۹، ۴۷۹، ۵۲۳)عبارت اند از:
کوه گِله (بلندترین قله ح ۵۱۰، ۲ متر)
چاهِ خَزانه (بلندترین قله ح ۹۷۶، ۱ متر)
چاهِ گَز (بلندترین قله ح ۸۵۰، ۱ متر)
چاه سرخ (ارتفاع ح ۸۵۰، ۱ متر)
چپ رُوَند (بلندترین قله ح ۸۲۰، ۱ متر)
میان بای بزرگ (بلندترین قله ح ۴۷۰، ۱ متر)
رود فصلی ایزد خواست به طول حدود ۱۲۵ کیلومتر، با جهت شمال شرقی که در بخش جرقویه علیا چشمه ریزه نام دارد، پس از آبیاری آبادی های رامشه، اِسفَنداران و حسین آباد، در حدود ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان به باتلاق گاوخونی می ریزد.
رود فصلی دیگری به نام «سِه گنبد»، به طول حدود ۸۵ کیلومتر، با جهت کلی شمالی، نیز پس از آبیاری زمین های بخش، به باتلاق گاوخونی می ریزد (همان، ج ۲، ص ۱۱۷، ۲۸۱). این بخش، از گیاهان، گونِ کتیرا، گیاهان دارویی و پوشش گیاهی برای چرای دام دارد و از جانوران گرگ، شغال، روباه، آهو، خرگوش و بز کوهی در آن یافت می شود.
اهالی به زراعت، باغداری، دامداری و بافت قالی با طرح های نائینی و قمی و نیز کرباس بافی اشتغال دارند (فرهنگ جغرافیائی آبادی ها، ج ۷۲، ص ۴۹؛ شفیعی نیک آبادی، ص ۲۱۵).
آب مصرفی اهالی از رود، چشمه، قنات و چاه تأمین می شود. محصولاتی از قبیل گندم، جو، پنبه، ارزن، چغندرقند، تره بار و از فرآورده های باغی، بادام در آن به عمل می آید (فرهنگ جغرافیائی آبادی ها، ج ۷۲، ص ۱۰، ۴۹، ۹۱، ج ۸۱، ص ۷).
در این بخش معادنی وجود دارد، ازجمله: معادن نمک در سه کیلومتری شمال آبادی دستجرد (ح ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان) و آبادی رامشه (۵۹ کیلومتری جنوب شرقی شهرضا)، سنگ مس در مغرب حسن آباد، سنگ مرمر در مشرق حارث آباد و نیز معادن سنگ ساختمانی و سنگ آهک (همان، ج ۷۱، ص ۶۹، ج ۷۲، ص ۴۹؛ هنرفر، ص ۴۳؛ شفیعی نیک آبادی، ص ۲۱۸).
آبادی های این بخش با راه های اصلی و فرعی به شهر اصفهان، شهر حسن آباد و دیگر نقاط استان مرتبط می شوند. اهالی آن شیعه اند و به فارسی با گویش محلی تکلم می کنند. لغات پهلوی نیز در زبان آنان باقی مانده است (جناب اصفهانی، ص ۲۴۷).
یکی از پوشاک های زنان این منطقه، چادرهای کاملاً سفید است. جمعیت بخش جرقویه علیا در سرشماری ۱۳۷۵ ش، ۶۸۴، ۱۱ تن ذکرشده است که از این میان ۷۳۸، ۴ تن (ح ۴۱%) شهرنشین و بقیه روستانشین اند. ازلحاظ تقسیمات کشوری، جرقویه علیا تا قبل از ۱۳۵۵ ش، به مرکزیت حسن آباد، یکی از دهستان های بخش مرکزی شهرستان شهرضا، از استان دهم (اصفهان) بود (ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، ج ۳، ص ۲۶۲؛ رزم آرا، ج ۱۰، ص ۵۵).
در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ ش، دهستان جرقویه علیا، در بخش جرقویه، از توابع شهرستان اصفهان ضبط شده است. طبق تصویب نامه هیئت وزیران (ش ۸۰۸، ۹۳ ت ۹۰۷) در شهریور ۱۳۶۹، بخش جرقویه به مرکزیت آبادی نیک آباد، مشتمل بر دهستان های جرقویه علیا، جرقویه وسطا، جرقویه سفلا و رامشه تشکیل شد (ایران. قوانین و احکام، ۱۳۷۰ ش، ص ۸۰۳).
سپس در تیر ۱۳۷۴، پس از تغییر یافتن نام بخش سفیددشت / سپیددشت (در شهرستان اصفهان) به بخش جرقویه علیا، این بخش با دو دهستان به نام های جرقویه علیا (به مرکزیت حسن آباد) و رامشه (به مرکزیت رامشه)، یکی از بخش های شهرستان اصفهان شد. در همان سال حسن آباد به شهر تبدیل و مرکز بخش جرقویه علیا شد (همو، ۱۳۷۵ ش، ص ۱۹۴؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی، ۱۳۷۳ ش، ص ۷؛ همو، ۱۳۷۴ ش، ص ۹؛ همو، ۱۳۸۳ ش، ص ۱۰).
آثار تاریخی:
ویرانه های شهری در آبادی های حارث آباد و اسفنداران
ویرانه های شهر و دژی در جنوب و جنوب شرقی آبادی دستجرد
زیارتگاهی بنام امامزاده اسماعیل و مسجدی قدیمی
ظاهراً متعلق به دوره صفوی در آبادی مالْواجِرد/ مالْواجِرد (ح ۱۲۹ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان)
مسجد جامع و امامزاده ای بنام سعید در آبادی دستجرد (شفیعی نیک آبادی، ص ۳۶، ۴۷، ۴۹؛ فرهنگ جغرافیائی آبادی ها، ج ۷۲، ص ۴۹، ۹۹)
ویرانه های شهر قدیمی در آبادی اسفنداران (ح ۶۹ کیلومتری شرق شهرضا) واقع است که آن را مکان شهر قدیمی قولنجان / قولجان دانسته اند و استخوان های متعلق به انسان در آن کشف شده است (جناب اصفهانی، ص ۱۹۲؛ نیز رجوع کنید به ادامه مقاله).