مسجد جامع محمد آباد در مرکز شهر و در مجاورت حسینیه شهر قرار گرفته و بنام مسجد میر پنج معروف است. ساختمان این مسجد در حدود سالهای 1310 هجری قمری به کوشش حاج میرزا عبدالحسین خان میرپنج محمد آبادی و توسط استاد میرزا زینالعابدین معمار به پایان رسید.
مسجد جامع محمد آباد دارای پلانی به شکل مربع مستطیل (تصویر شماره ) در جهت شمال شرقی – جنوب غربی و از نوع دو ایوانی و در یک اشکوب بنا شده است. فضاهای متنوع در دورتادور صحن آن قرار گرفتهاند. اصلیترین قسمت مسجد جبهه جنوبی آن است که مشتمل بر ایوان با نمای قوس 5 و 7 و دو ورودی (کفش کن) در طرفین آن هست که به فضای زیر گنبد و گلدستهها متصل است.
در داخل فضای آجری گنبد خانه دیوارها توسط یک دوال به دو قسمت شدهاند و برای تبدیل پلان مربع به شکل گنبد خانه به دایره بین چهار لنگه طاق ورودیها و محراب از هشت پا باریک استفاده شده و بدین ترتیب پلان مربع به دوازده ضلع و سپس به دایره تبدیل شده است.
در دورتادور گنبد شانزده نورگیر با قوس هلالی نور این قسمت را تأمین میکنند. ارتفاع گنبد در حدود 15 متر و به صورت دو پوش احداث شده است و فضای بین دو گنبد به محل زندگی کبوتران تبدیل شده است. شبستان اصلی مسجد در جبهه جنوب شرقی واقع شده است این شبستان که به شبستان تابستانه نیز معروف است ستوندار با سقف طاق و چشمه پوشش یافته و چشمهها به صورت خفته و راسته آجرکاری شده است.
این شبستان بر روی 16 ستون سنگی که فاصله هریک از یکدیگر در حدود 5/3 متر هست احداث شده و گفته میشود. در زمان ساخت مسجد جهت جابجایی ستونهای سنگی به دستور حاج میرزا عبدالحسین خان چندین گاو سیستانی و یک ارابه باربری فراهم گردید که ستونها را با رنج فراوان از گردنه لاشتر به محل مذکور حمل مینمودند.
شبستان شمال غربی با چند پله پایینتر از صحن قرار میگیرد. این شبستان که به شبستان زمستانه نیز معروف است بر روی 24 ستون سنگی با سقف نسبتاً کوتاهتر بهصورت طاق و چشمه پوشش یافته و به صورت رگ چین آجرکاری شده است. در جبهه شمال شرقی ایوانی وجود دارد با نمای قوس 5 و 7 که سقف آن توسط کاربندی زیبایی (یکی از تزیینات بسیار کهن و زیبای معماری سنتی استفاده از کاربندی است.
کاربندی به انواع طاق سازی تزیینی اطلاق میشود و متشکل از باریکه طاقهای موربی است که با یکدیگر تلاقی مییابد و از تقاطع آنها (مفصلها) برای ایجاد طاق، بهمنظور پوشش، استفاده میشود.
از تاریخچه کاربندی اطلاع دقیقی در دسترس نیست. اما ریشه این هنر را میتوان با ابداع گنبدهای ایرانی و در نتیجه نیاز به گوشهسازی، برای تحمل بار به گنبد روی دیوارهای بنا، مقارن دانست. رواج و اوج هنر کاربندی پس از دوره صفویه و بهویژه در دوره قاجاریه بوده است.
کاربردهای کاربندی شامل این موارد است:
ایجاد تناسبات انسانی در فضا
به نظم درآوردن فضاهای داخلی
تنظیم نور و صدا در داخل بنا
فراهم آوردن فضایی مناسب بهمنظور اجرای طرحهای هندسی در فضا:
پوشیده شده که میتوان آن را نوعی مقرنس آجری ساده در نظر گرفت پوشیده شده است. و در طرفین آن دقیقاً مطابق با جبهه روبرو بهصورت قرینه نماسازی شده است. کل نمای مسجد به صورت آجرکاری و قوسها در دو جبهه جنوب شرقی و شمال غربی در قسمت پایین بهصورت کلیل و در و پنجرههای بالایی به صورت قوسهای جناغی نماسازی شدهاند.
دسترسی مسجد به فضای خارج از طریق ورودی در گوشه شمال شرقی صحن صورت میگیرد که بعد از سردر سادهای با قوس جناغی که در دیوار مسجد تعبیه شده وارد فضای هفت ضلعی میشویم که این بر خلاف اغلب ورودیها که به صورت هشت ضلعی هست، هفت ضلعی ورودی مسجد به صورت استادانهای ساخته شده و به صحن متصل میشود. در وسط صحن مسجد چهار ستون سنگی به ارتفاع یک متر و حوضی در میان آن وجود دارد.
تا حدود 40 سال قبل که هنوز قنوات در این شهر دایر بوده جوی آبی پس از عبور از حمامی که در شمال مسجد بوده از ضلع شمال شرقی وارد صحن مسجد میشده و بعد از عبور از زیر شبستان تابستانه وارد غسالخانه که در قسمت شرقی مسجد قرار داشته و هنوز ساختمان آن پابرجاست میشده و از آنجا به طرف خارج شهر و مزارع هدایت میشده است.
سرویسهای بهداشتی مسجد که به صورت معماری امروزی ساخته شده بود در سال 1380 تخریب و توسط استاد اسد ایروانی به صورت آجری و طاق و چشمه به سبک معماری اصلی مسجد بنا گردید که اثری ماندگار را به جای گذاشته است.
از تزئینات بکار رفته در مسجد میتوان به تزئینات کاشیکاری بهصورت گره چینی در قسمت سردر ورودی مسجد، تزئینات بهصورت معقلی و صابونکی با استفاده از آجر و کاشی لاجوردی و فیروزهای در پشت بغلهای ایوان جنوب غربی که در حدود 30 سال قبل اجرا شده اشاره نمود.
این بنای بینظیر در سال 1384 با شماره 11550 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه محمد آباد: این بنای عظیم با وسعتی در حدود 7000 متر مربع در قسمت شمال بافت قدیم شهر محمد آباد واقع شده که امروزه به دلیل پیشرفت شهر در قسمت شمال، این بنا هم اکنون در مرکز شهر قرار…
ورودی خانه ریاحی که دارای یک در چوبی بزرگ و سردر خشتی زیبایی است که وارد یک هشتی میشود. در داخل هشتی سه درب وجود دارد که هریک ورودی خانهای محسوب میشود. پس از درب ورودی خانه ریاحی محوطهای مسقف…
مشخصات عمارت چهار صفه حسین آباد جرقویه: بزرگان و پیران قدمت بنا را بالغبر ۳۰۰ سال میدانند. این بنا منتصب به حاج علی قصاب که سردسته تیراندازان حسینآباد در زمان فرمانروایی ملاعلی خان میرپنج بوده است میباشد که در اواخر…