تاریخچه:
هرجومرجی که پس از مرگ سلطان ابوسعید در سراسر ایران به وجود آمده بود با ظهور شاه اسماعیل صفوی و سرکوب شدید متمردین و شورشیان فروکش کرد و آرامش بر پایه قدرت پدید آمد و زمینه را برای اصلاحات دوره شاهعباس فراهم آورد.
با روی کار آمدن شاهعباس و از هنگامیکه اصفهان به پایتختی برگزیده شد، بار دیگر تمام نیروهای هنری کشور را در خود متمرکز کرد. بدین ترتیب اصفهان آیینه تمام نمای هنر معماری دوران صفوی شد و مساجد، میدانهای باشکوه، قصر، کوشکها و خیابانهای متعدد ساخته شد. برای عبور از رودخانه زایندهرود، پلهای عظیم احداث شد، برخی از این پلها مستقیماً در اصفهان و زیر نظر شاهان صفوی و دستگاه حکومتی ساخته میشد و ابتکارات بیشتری در آن به کار میرفت.
هرچند که ایجاد راهها و پلها اغلب به دستور حکومت مرکزی بوده لیکن ادامه کار به حکمرانان و حکام محلی واگذار میشد و بسیاری از امرا و والیان نیز در احداث پلها و کاروانسراها دخیل بودهاند. احداث پل در این دوره فقط به بیرون از شهرها و مسیر جادهها محدود نمیشد که داخل شهرها، آنجا که رودخانههای کوچک و بزرگ دو قسمت شهر را از هم جدا میکرد. لزوم احداث پل احساس میشد این عمل صورت میگرفت و منتهی پلسازی نیز مانند سایر موارد دیگر حاصل رقابتهای چشمگیر بین جناحهای قدرتمند دربار بود که هرکدام درصدد بایکوت دیگری بود.
حکمرانان شهرها نیز بعضاً جهت خدمتگزاری و برخی جهت ابراز لیاقت و علاقه به پیشرفت در مقابل حکومت مرکزی دست به احداث پلها و کاروانسراها و مجموعهها میزدند. علاوه بر آن در پارهای موارد ساختن پل توسط متمکنین، تجار یا افراد خیر جهت کسب اجر و ثواب و بقای نام نیک صورت میگرفت.
پل تاریخی ورزنه بر روی زه آبهای زایندهرود در دو مرحله ساختهشده است. در مرحله اول هفتچشمه تاق ایجادشده که قوسهای بهکاررفته در این مرحله اصیلتر و ارتفاع چشمهها نیز بلندتر است و مربوط به دوره دیلمیان و سلجوقیان است.
در مرحله دوم سه چشمه تاق دیگر در قسمت شمالی به آن اضافهشده که از لحاظ فنون ساختمانی این قسمت نسبت به قسمت قدیمیتر ضعیفتر است و مربوط به اواخر دوره قاجار است و مردم ساخت آن سه چشمه را به سیف ا… اردکانی (۱۴۰ سال پیش، اواخر دوره قاجار) نسبت میدهند.
مشخصات معماری:
پل ورزنه با مساحت حدود ۵۰۰ متر بر روی زه آبهای زایندهرود در قسمت شمال شهر ورزنه واقعشده است که در حال حاضر به پل ارتباطی بخش قدیم و بخش جدید تبدیلشده است. این پل دارای ۱۰ چشمه تاق که هفتچشمه یا طاق آن به طول ۶۷ متر و عرض پل ۵/۶ متر و ارتفاع از سطح آب ۶ متر و عرض چشمهها ۴ متر است که عرض هر دهانه ۸۰/۳ و ضخامت هر پایه پل در قسمت جلو ۴۰/۲ میباشد.
این پل دارای شش میل راهنماست که چهار عدد آن متعلق به دوره اول ساخت پل بوده و جنبه استحکامی نیز برای پل داشتهاند و ارتفاع آن نیز بلندتر است و دوتای شمالی مربوط به دوره متأخرتر است که فقط جنبه تزئینی داشته.
ازجمله مصالح بهکاررفته در این پل میتوان به لاشهسنگ در پیسازی همراه با ملات ساروج و آجر با ملات گچوخاک در بدنه و تاقها.
در چند سال اخیر جهت ایجاد جانپناهی در دو طرف پل از آجر و مصالح جدید استفادهشده همچنین کف پل به شیوهای نامرغوب با سنگ نامناسب کف سازی شده است.
بروز حوادث طبیعی و فرسایش، طی قرون متمادی خساراتی را به این پل موجب شده و آن را مخروبه کرده است. ساختمان استوار با پایههای عریض ازلحاظ ایستایی در برابر شدت عوامل طبیعی از ارتعاش بیوقفه ناشی از ضربات پیاپی و امواج پرتلاطم آب رودخانه زایندهرود در فصول پرآبی و طغیان گرفته تا نزولات هرچند کم و گرما و سرما طی قرون و اعصار توانسته است تاکنون باقی بماند.
